[Biên Phòng] Bí ẩn bài thuốc tắm lá cây của người Dao

Dân tộc Dao biết tìm các loại thảo dược lá cây quý có sẵn ở trong rừng mang về làm thuốc trị bệnh cho bản thân, gia đình và cộng đồng xã hội, trong đó có bài thuốc đặc sắc dành cho phụ nữ đẻ. Ở bài viết này, tôi chỉ giới thiệu về cây thuốc tắm thường ngày của người Dao để làm giảm bớt những cơn đau mỏi khi đi lao động sản xuất về, đặc biệt là lá thuốc tắm cho sản phụ của người Dao khi mới sinh nở không thể thiếu được.

Người Dao lên rừng tìm kiếm, thu hái những loại lá cây thuốc hỗn hợp mang về đun nước tắm giúp phục hồi sức khỏe, lưu thông khí huyết, dễ ăn, dễ ngủ, phòng và chống bệnh hậu sản, đồng thời, làm sạch nhanh các sản dịch và giải độc cho sản phụ, một nồi thuốc tắm đẻ của người Dao phải có đến hàng chục loại cây thảo dược. Đây là thuốc tắm gia truyền kì diệu từ nhiều loại thảo mộc của người Dao từ xa xưa truyền lại, người Dao nào cũng biết lấy về sử dụng…

Bà Phượng Thị Lai và Phàn Mùi Khiếu, xã Tân Thành, huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang băm những cây dược liệu phơi khô. Ảnh: Minh Đoàn

Đến với thôn Ao Búc, xã Trung Yên, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang, hỏi thăm về bài thuốc tắm lá cây sau khi sinh xong của anh Bàn Văn Tài và Bàn Văn Ba, thì ai cũng biết. Anh Tài và anh Ba là hai anh em ruột, sinh ra và lớn lên trong một gia đình người Dao có truyền thống hái dược liệu cứu chữa bệnh cho con người. Từ nhỏ, hai anh em đã cùng bà nội lội suối, xuyên rừng trên khắp các sườn đồi núi để tìm những cây thảo dược quý trị bệnh.

Là người con của núi rừng, được núi rừng ưu ái và cái duyên với nghề nên hai anh em nắm rõ từng loại thảo dược, tác dụng của chúng. Trong đó, đặc biệt là những thảo dược làm thuốc tắm cho phụ nữ sau sinh. Khi trưởng thành, hai anh em lập gia đình và lập nghiệp trên mảnh đất của quê hương Trung Yên, mang theo bài thuốc tắm gia truyền từ người mẹ truyền lại.

Chúng tôi tìm đến nhà hai anh em Tài – Ba vào một buổi sáng mùa hè oi nồng, mặc dù trời nắng nóng, hai anh em vẫn đang hì hụi băm những đống lá cây thảo dược vừa được hái từ trên rừng về. Anh bảo: Tranh thủ trời nắng băm ra phơi cho khỏi mốc và để được lâu dài. Sau khi đã rảnh việc, hai anh em Tài – Ba dành cho tôi ít thời gian ngắn ngủi chia sẻ về bài thuốc tắm bí truyền của mình: Một nồi thuốc tắm cho sản phụ phải có đến hàng chục loại cây như: Quề đài mhjây, tằng hạp, bùng mun mhjây, cù tạy mhjây, kièn muông lau, dào mía, puồng lầu, càm chậu, tồng lầu, nàng chìa mhjây, sình pầu… “Đây là bài thuốc gia truyền lâu năm từ khi tôi còn ở nhà, bố mẹ đẻ truyền lại, rất hiệu quả cho phụ nữ sau sinh, mổ và nạo hút thai. Công dụng giúp phục hồi sức khỏe, lưu thông khí huyết, dễ ăn, dễ ngủ, phòng và chống bệnh hậu sản, đồng thời, làm sạch nhanh các sản dịch và giải độc cho sản phụ”.

Cách dùng của bài thuốc này cũng đơn giản, vì được anh Tài – Ba tư vấn lại có giấy hướng dẫn khá chi tiết. Trung bình mỗi sản phụ tắm 2 gói trong một tháng. Mỗi gói thuốc chia thành 2 phần bằng nhau, được đun sôi lên để xông và tắm trong 15 ngày. Người dùng tuyệt đối không pha nước lã, nước mưa, nước đục vào nước thuốc tắm, nước uống thì pha uống như nước chè hàng ngày, uống đến khi thấy nhạt rồi mới bỏ đi pha ấm khác.

Mỗi ngày, sản phụ cho một xô nước cùng thuốc, đun sôi khoảng 10 phút. Trước khi tắm, lấy một cái chăn chùm kín để xông hơi, xông khoảng 5 phút thấy trong người nóng toát mồ hôi, khi đó, các chất độc trong người đã phát tán ra ngoài giúp cơ thể trở nên khỏe khoắn, dễ chịu hơn. Sau đó dùng nước thuốc đã xông để tắm, lấy khăn sấp nước lau từ bả vai ra sau cánh tay rồi tiếp tục lau lên hai vai và tắm bình thường, có thể dùng khăn mền sấp ướt khăn tắm cho cả em bé rất tốt. Sau khi tắm xong lau khô người, không tráng lại bằng nước thường.

Đối với những sản phụ bị khâu hoặc mổ, tắm khi vết mổ đã khô và ngồi ngâm nước được càng nóng, vết khâu vết mổ càng nhanh lành, tắm xong nên đi ngủ một giấc, sức khỏe càng nhanh chóng hồi phục. Tính từ ngày đẻ đến ngày thứ 25, sản phụ lấy bã thuốc đun sôi để gội đầu.

Về thuốc uống, hai anh em Tài – Ba cũng chia sẻ, thuốc uống trong tháng mỗi ngày uống một nhúm thuốc và cho lượng thuốc uống vừa đủ trong ngày, đun sôi kĩ đổ vào phích hoặc ấm để uống dần. Gói thuốc uống dùng sau 30 ngày ở cữ, sang đến ngày thứ 31, sản phụ cho gói thuốc nhỏ cho vào trong siêu và 2 bát nước đun sôi kĩ rồi uống, đun đến khi nào nhạt thì thôi.

Với mục đích phát huy thế mạnh của “đặc sản” này, cây dược liệu tắm lá thuốc người Dao của hai anh em Tài – Ba đã góp phần vào sự nghiệp chăm sóc sức khỏe toàn dân, giúp cho chị em phụ nữ sau cơn vượt cạn sớm lấy lại sinh khí để tham gia lao động sản xuất bình thường.

Bàn Minh Đoàn

Nguồn: Biên Phòng
Bài báo gốc: https://www.bienphong.com.vn/bi-an-bai-thuoc-tam-la-cay-cua-nguoi-dao-post347691.html